איתור מוקדם של ילדים עם הפרעה התפתחותית בקואורדינציה (DCD) - השוואה בין דירוג ההורים לבין דירוג המורה לחינוך גופני בשאלוני האיתור

איתור מוקדם של ילדים עם הפרעה התפתחותית בקואורדינציה (DCD) - השוואה בין דירוג ההורים לבין דירוג המורה לחינוך גופני בשאלוני האיתור

אלמוג עוגב ואורלי יזדי עוגב

הפרעה התפתחותית בקואורדינציה (Developmental Coordination Disorder – DCD) פוגעת ברמת הביצועים המוטוריים בקרב ילדים עם מנת משכל תקינה וללא לקות פיזית. ל-DCD השלכות חמורות על התפקוד הפיזי, כמו השמנה וכושר גופני ירוד, על כישורים חברתיים ועל התפקוד הרגשי-פסיכולוגי. שתי מטרות המחקר היו: (א) לבחון את מידת ההתאמה באיתור מוקדם של DCD בין ההורים לבין המורה לחינוך גופני; (ב) לבדוק אם אחוז הילדים בסיכון ל-DCD ועם DCD, שההורים איתרו אותם ככאלה, עולה בקנה אחד עם הממצאים המדווחים בספרות. במדגם נוחות השתתפו 54 ילדים (50 בנים ו-4 בנות) בני 11-3 שנים (M=5.17;(SD=2.88 . הילדים פעילים בחוגי תנועה בהדרכתו של העורך הראשי של המחקר, שהוא מורה לחינוך גופני במקצועו.  איסוף המידע נעשה באמצעות שני  שאלונים לאיתור מוקדם של DCD. האחד, שאלון מקוון שמילאו ההורים  (DCDQ'07 – Developmental Coordination Disorder Questionnaire)   (Wilson  et al., 2009); השני, שאלון שמילא המורה לחינוך גופני עבור כל אחד מהילדים שהוריהם החזירו שאלון מלא (MOQ-T - The Motor Observation Questionnaire for Teachers)
(Schoemaker et al., 2008). הממצאים הצביעו על קשר גבוה (r=-0.842) בין הציון הכללי של השאלונים שמילאו ההורים לזה של המורה לחינוך גופני. נמצאה התאמה במידה בינונית עד גבוהה בציון של המגושמוּת הגופנית והקואורדינציה הכללית, בתזמון ובמהירות התגובה והתנועה ואף במוטוריקה עדינה. אולם במיומנויות כדור נמצא מתאם נמוך מאוד בין דירוג ההורים לבין דירוג המורה לחינוך גופני. המורה לחינוך גופני דירג את הביצוע של הילדים במיומנויות כדור ברמה נמוכה יותר בהשוואה להורים.  נוסף על כך, נמצא כי ההורים זיהו 20 אחוזים מילדי המדגם בסיכון ל-DCD ועם DCD. נתון זה גבוה בכ-5 אחוזים יחסית לממצאים המדווחים בספרות. קיימת התאמה גבוהה בין ההורים לבין המורה לחינוך גופני בהערכת היכולת המוטורית של ילדים מאותו מדגם. לממצא זה יש חשיבות בהיבט היישומי ובהיבט הטיפולי. המידע המתקבל משאלוני הורים והמורה לחינוך גופני  הוא חשוב וניתן להיעזר בו לקביעת יעדים אופרטיביים בפיתוח המודעות של הורים  ומורים לחינוך גופני ל-DCD וכן ביידוע ההורים על כך שהילד שלהם עם חשד ל-DCD. מומלץ כי מחקרים נוספים ייערכו בנושא המחקר הנוכחי עם מדגמים גדולים ובגילים מגוונים.

מילות מפתח: איתור מוקדם, הפרעה התפתחותית בקואורדינציה (DCD), קשיים מוטוריים, מוטוריקה גסה, מוטוריקה עדינה, ילדים, הורים, מורה לחינוך גופני.

Early identification of children with developmental coordination disorder (DCD): Comparing between the parents’ and the PE-teachers’ ratings

A. Ugav, O. Yazdi-Ugav

Developmental coordination disorder (DCD) affects children’s motor performance and has serious functional consequences. The aim of this study, therefore, was twofold: (1) Examining the compatibility between the parents’ and the physical education teachers’ identifying of DCD; and (2) Examining the compatibility between the percentage of children who were identified with DCD by their parents and the findings reported in the literature. A total of 54 children (50 female and 4 male), aged 3–11 years (M=5.17 years; SD=2.88), participated in the study. To gather the data, the parents were asked to complete the Developmental Disorder Coordination Questionnaire (DCDQ'07), while the teachers were asked to complete the Motor Observation Questionnaire for Teachers (MOQ-T) for the same children. High correlations were found between the general scores of both questionnaires. Moreover, moderate-to-high correlations were seen in scores for physical clumsiness and general coordination, in timing and speed of reaction and movement, and even in fine motor skills. However, in ball skills, a very low correlation was seen between the parents' and the teachers’ ratings. Additionally, parents identified about 5% more DCD than reported in the literature. It is important to analyze questionnaire findings by motor-skill subfields, as a means for determining operational intervention goals.

Keywords: early identification, developmental coordination disorder (DCD), motor difficulties, gross motor skills, fine motor skills, PE teachers.

 الكشف المبكر عن الأطفال الذين يعانون من اضطراب التوافق الحركي النمائي (DCD)- مقارنة بين استجابة أولياء الأمور واستجابة معلم التربية البدنية على مقاييس الكشف

ألموج عوغف¹ وأورلي يزدي عوغف

اضطراب التوافق الحركي النمائي (Developmental Coordination Disorder – DCD) يؤثر في مستوى الأداء الحركي لدى الأطفال ذوي معدل الذكاء الطبيعي الخالين من الإعاقة الجسدية.  كما لـه آثار خطيرة على الأداء البدني، مثل السمنة وضعف اللياقة البدنية، وعلى المهارات الاجتماعية والأداء العاطفي- النفسي. هدف البحث إلى: (أ) دراسة مدى التوافق في الكشف المبكر عن (DCD) بين أولياء الأمور ومدرس التربية البدنية؛ (ب) التحقق مما إذا كانت نسبة الأطفال المعرضين لخطر الإصابة بـ (DCD) والمصابين به فعلياً، كما حدد أولياء الأمور، تتماشى مع النتائج الواردة في الأدب التربوي. تكونت العينة من (54) طفلاً (50 ولداً و4 بنات) تتراوح أعمارهم بين (3-11) سنة (M=5.17;(SD=2.88. جميع الأطفال مشاركون في دورات حركية تحت إشراف الباحث الرئيسي، وهو مدرس تربية بدنية. تم جمع البيانات باستخدام استبانتين للكشف المبكر عن (DCD). الأولى، استبانة عبر الإنترنت أجاب عليها أولياء الأمور (DCDQ'07 - Developmental Coordination Disorder Questionnaire) (Wilson et al., 2009)، والثانية، استبانة أجاب عليها مدرس التربية البدنية لكل طفل قام والداه بالاستجابة على الاستبانة الخاصة بهم MOQ-T - The Motor Observation Questionnaire for Teachers (Schoemaker et al., 2008). أظهرت النتائج وجود علاقة قوية بين الدرجة الكلية للاستبيانات التي ملأها أولياء الأمور وتلك التي ملأها مدرس التربية البدنية . كما وُجدت علاقة متوسطة إلى قوية بين درجة العشوائية والتخبط الحركي وبين كل من التوافق العام، وتوقيت الأداء وسرعة الاستجابة والحركة، والمهارات الحركية الدقيقة. بينما في المهارات الكروية، وُجد ارتباط منخفض جداً بين استجابة أولياء الأمور واستجابة مدرس التربية البدنية. حيث إن استجابة مدرس التربية البدنية تبين أن أداء الأطفال في المهارات الكروية بمستوى أقل مقارنة باستجابة أولياء الأمور. إضافة إلى ذلك، وُجد أن أولياء الأمور حددوا (20) بالمائة من أطفال العينة معرضين لخطر الإصابة بـ (DCD) أو مصابين به. هذا الرقم أعلى بحوالي (5) بالمائة مقارنة بالنتائج الواردة في الأدب التربوي. هناك توافق كبير بين أولياء الأمور ومدرس التربية البدنية في تقييم القدرة الحركية للأطفال من نفس العينة. وهذه النتيجة لها أهمية من الناحية التطبيقية والعلاجية. المعلومات المستمدة من استبانات أولياء الأمور ومدرس التربية البدنية مهمة ويمكن استخدامها لتحديد أهداف عملية في تطوير وعي أولياء الأمور ومدرسي التربية البدنية بـ (DCD)، وكذلك في إبلاغهم بأن طفلهم مشتبه بإصابته بـ (DCD). يُوصى بإجراء المزيد من الأبحاث حول موضوع البحث الحالي مع عينات أكبر وأعمار متنوعة.

كلمات مفتاحية: الاكتشاف المبكر، اضطراب التوافق الحركي النمائي (DCD)، الصعوبات الحركية، المهارات الحركية الكبيرة، المهارات الحركية الدقيقة، الأطفال، أولياء الأمور، معلم التربية البدنية.